Azbest jest grupą nieorganicznych minerałów o strukturze włóknistej, który ze względu na swoje właściwości (m.in. wysoką wytrzymałość mechaniczną, elastyczność, miękkość, sprężystość, odporność na działanie czynników chemicznych i biologicznych oraz dużą odporność na działanie wysokich temperatur i niepalność) był wykorzystywany do wyrobu materiałów budowlanych azbestowo-cementowych takich jak płyty pokryciowo-elewacyjne i dachowe oraz rury.
Współcześnie wiadomo, że azbest jest czynnikiem chorobotwórczym, przy czym niebezpieczeństwo pojawia się wskutek rozpylenia w powietrzu włókien azbestowych, uwalnianych w trakcie wydobycia azbestu, w procesie produkcji oraz obróbki i eksploatacji wyrobów zawierających azbest, a także na skutek ich uszkodzenia lub korozji. Źródłem narażenia, prócz zanieczyszczonego powietrza, może być woda, do której azbest trafia z gleb zanieczyszczonych azbestem, ze ścieków przemysłowych, atmosfery i rur azbestowo-cementowych. Włókna azbestu mogą trafić do organizmu wraz z wdychanym powietrzem i tylko w niewielkim stopniu przez skórę i z układu pokarmowego.
Właściwości chorobotwórcze włókien azbestowych zależą od jego rodzaju, wymiaru i kształtu włókien, ich stężenia, czasu ekspozycji organizmu na ich działanie, a także efektywności biologicznych mechanizmów oczyszczania układu oddechowego oraz ewentualnego wpływu innych toksyn. Narażenie na działanie wysokich stężeń włókien azbestu jest największe w przypadku ekspozycji zawodowej, związanej z pracą przy wydobyciu azbestu lub produkcji i obróbce wyrobów zawierających azbest. Jednak zagrożone mogą być również osoby narażone na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu lub na krótkotrwałe przebywanie w miejscu o ich bardzo wysokim stężeniu. Oznacza to, że wielokrotne wykonywanie drobnych napraw w materiale zawierającym azbest, czy też spędzanie czasu w pobliżu nielegalnego wysypiska wyrobów zawierających azbest może być przyczyną następujących chorób układu:
pylica azbestowa (azbestoza) – nieuleczalna choroba zawodowa występująca u osób długotrwale narażonych na wysokie stężenia pyłu azbestowego, powoduje zwłóknienie tkanki płucnej, prowadzi do niewydolności oddechowej;
łagodne zmiany opłucnowe – w postaci zgrubień, blaszek lub blizn będących skutkiem zwłóknienia tkanki płucnej;
rak płuca – najczęściej występujący nowotwór złośliwy powodowany przez azbest,
rak oskrzela, międzybłoniak opłucnej –nowotwór złośliwy spowodowany długotrwałym narażeniem nawet na nie duże stężenia włókien, występuje rzadko;
przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli.
Podejrzewa się, że azbest może być również przyczyną takich schorzeń jak nowotwory krtani, żołądka i jelit, trzustki, jajnika, czy chłoniaki.
Ze względu na szkodliwość wyrobów azbestowych dla zdrowia ich produkcja w Polsce została zakazana Ustawą z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, zgodnie z którą do 28 września 1998 r. zakończono produkcję płyt azbestowo-cementowych, zaś od 28 marca 1999 obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami go zawierającymi. Obecnie na mocy Dyrektywy 2003/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 marca 2003 r. we wszystkich krajach Unii Europejskiej obowiązuje zakaz wydobycia azbestu oraz produkcji i przetwarzania wyrobów zawierających azbest, zaś całkowity zakaz stosowania azbestu wprowadzony został 1 stycznia 2005 r. (Dyrektywa 1999/77/WE).
Opracowano na podstawie: http://bezazbestu.com.pl.
